Έληξαν με επιτυχία οι εργασίες του Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου «Ο Παντελής Πρεβελάκης και η ελληνική πνευματική παράδοση», που οργάνωσαν η Εταιρεία Κρητικών Σπουδών – Ίδρυμα Καψωμένου, και η Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Χανίων, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Κρήτης – Περιφερειακή Ενότητα Χανίων και με την υποστήριξη του Ξενοδοχειακού Ομίλου Caldera. Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε στον Πύργο Αλικιανού, το Σάββατο, 15 και την Κυριακή, 16 Σεπτεμβρίου 2018, ως συμμετοχή στο Ευρωπαϊκό Έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς, 2018 και ως έκφραση αλληλεγγύης προς τις δυνάμεις που υπερασπίζονται τους εθνικούς και τοπικούς πολιτισμούς της Ευρώπης μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το Συνέδριο ήταν αφιερωμένο σ’ ένα μεγάλο αδικημένο των Γραμμάτων μας, τον ρεθύμνιο πεζογράφο, ποιητή, δραματουργό και μεταφραστή Παντελή Πρεβελάκη, καθηγητή της Ιστορίας της Τέχνης στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, που αγωνίστηκε όσο λίγοι – με το μυθιστορηματικό, ποιητικό, θεατρικό και δοκιμιακό του έργο – για τη διάσωση και ανάδειξη του πνευματικού μας πολιτισμού και των διαχρονικών αξιών του.
Στο Συνέδριο μετείχαν ως εισηγητές, Καθηγητές Πανεπιστημίου, Νεοελληνιστές, Εκπαιδευτικοί και Eιδικοί ερευνητές, ανάμεσα στους οποίους αντιπροσωπεία των Ισπανών Νεοελληνιστών, με επικεφαλής την Πρόεδρο της Ισπανικής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, κα Όλγα Ομάτος.
Οι εισηγητές παρουσίασαν και ανέλυσαν όλες τις πλευρές της δημιουργίας του Πρεβελάκη:
Ι. Την πρώτη του εφηβική εμφάνιση (1923) στο περιοδικό του Ρεθύμνου «Αθηνά» [Γιώργος Φρυγανάκης], το πρώτο του ποιητικό έργο (1928), το επύλλιο «Στρατιώτες» [Όλγα Ομάτος] και το πρώτο του πεζογράφημα, το «Χρονικό μιας πολιτείας»(1938), που εγκαινιάζει τις μυθιστορίες του Πρεβελάκη με κρητική θεματολογία [Παναγιώτης Παρασκευάς, Ειρήνη Βογιατζή -Καλλιόπη Κωτσάκη].
ΙΙ. Παρουσίασαν επίσης τους μεγάλους σταθμούς της πεζογραφίας του, που έχουν ως αφετηρία τη σπουδή της πρόσφατης κρητικής ιστορίας, με την «Παντέρμη Κρήτη» (1945) και την τριλογία «Ο Κρητικός» (α. «Το δέντρο», 1948, β. «Η πρώτη λευτεριά», 1949, γ. «Η πολιτεία», 1950), όπου ο Πρεβελάκης, με μια σοφά δουλεμένη λυρική πρόζα, αναδεικνύει το ηρωικό ήθος και τις αξίες της κρητικής πολιτισμικής παράδοσης, στην πιο αυθεντική εκδοχή τους [Ελπινίκη Νικολουδάκη, Αργυρώ Μουντάκη].
ΙΙΙ. Την τριλογία «Οι δρόμοι της δημιουργίας» («Ο ήλιος του θανάτου», 1959, «Η κεφαλή της Μέδουσας», 1963, «Ο άρτος των αγγέλων», 1966), όπου ο ντόπιος πολιτισμός με τη στερεότητα των αξιών του, έρχεται αντιμέτωπος με την εισβολή του «ξένου χρόνου», όπως ο συγγραφέας ονομάζει την ισοπεδωτική επέλαση του δυτικού πολιτισμικού μοντέλου στην Ελλάδα, το οποίο μεταφέρει «τα αλλογενή συμπτώματα της παρακμής σ’ έναν τόπο που βρίσκεται ακόμα στην ανάπτυξή του». Μέσα στην τριλογία, αυτό το πνεύμα της απιστίας και του μηδενισμού ονομάζεται «η αρρώστια του αιώνα» και «η κεφαλή της Μέδουσας» [Ε.Γ. Καψωμένος, Αργυρώ Μουντάκη].
IV. Την τελευταία μυθιστορηματική ενότητα «Ερημίτες και αποσυνάγωγοι» («Ο Άγγελος στο πηγάδι», 1970, «Αντίστροφη μέτρηση», 1974), όπου τα ηθικά διλήμματα του συνειδητού ανθρώπου, σε μια εποχή έκπτωσης των αξιών (στρατιωτική δικτατορία του ’67) ανάγονται στο κεφαλαιώδες ανθρωπολογικό πρόβλημα της ελευθερίας [Ε.Γ. Καψωμένος].
V. Ο άλλος θεματικός άξονας του Συνεδρίου ήταν το ποιητικό έργο. Μελετήθηκαν οι πρώτες ποιητικές συλλογές του («Η γυμνή ποίηση», 1933, «Η πιο γυμνή ποίηση», 1941, «Οι ώρες σ' ελληνικό νησί», 1945, 1969) και η ύστερη μεγάλη ποιητική του σύνθεση, «Ο Νέος Ερωτόκριτος» (1973,1978,1986), με έμφαση στην ανάλυση της ποιητικής γραφής [Νίκος Παπαδογιαννάκης] και της σχέσης του «Νέου Ερωτόκριτου» του Πρεβελάκη με τον παλιό «Ερωτόκριτο» του Κορνάρου [Ε.Γ. Καψωμένος].
VI. Παρουσιάστηκαν ακόμη και συζητήθηκαν οι μεταφράσεις του Πρεβελάκη, ιδιαίτερα της αρχαίας τραγωδίας [Αργυρώ Λουλαδάκη], καθώς και η δραματουργία του με κρητικά θέματα: «Το ηφαίστειο» (1962), «Το χέρι του σκοτωμένου» (1971), «Δεύτερη εντολή» (1974), «Το τρελό αίμα» (1974) [Ε.Γ. Καψωμένος].
VII. Τέλος, ιδιαίτερο αντικείμενο μελέτης αποτέλεσαν οι σχέσεις που ανέπτυξε με την ευρωπαϊκή και ιδιαίτερα με την ισπανική διανόηση [Όλγα Ομάτος], η σχέση του με το Νίκο Καζαντζάκη και οι αμοιβαίες επιδράσεις [Αντώνης Σανουδάκης], όπως και ο διαφορετικός προσανατολισμός τους αναφορικά με το δυτικοκεντρικό πολιτισμικό πρότυπο [Ε.Γ. Καψωμένος, Χρύσα Δαμιανάκη]. Η διδακτική αξιοποίηση του έργου του Πρεβελάκη στη Μέση Εκπαίδευση υπήρξε ένα ακόμη θέμα γόνιμου προβληματισμού [Ειρήνη Βογιατζή -Καλλιόπη Κωτσάκη, Ιωάννα Ραμουτσάκη]. Και μαζί μ’ αυτά και μέσα απ’ όλα αυτά, το δοκιμιακό του έργο, ιδιαίτερα οι «Δείχτες πορείας» (1985).
Σε συσχετισμό με τα αντίστοιχα έργα, ακούστηκαν κομμάτια από τις μελοποιήσεις που ο ρεθύμνιος μουσουργός Νίκος Μαμαγκάκης είχε κάμει στην Παντέρμη Κρήτη και στο Νέο Ερωτόκριτο του Παντελή Πρεβελάκη.
