Η κρητική μαντινάδα: Η δομή, η αισθητική και η θεματολογία της
- Λεπτομέρειες
- Γράφτηκε από τον/την Ερατοσθένης Γ. Καψωμένος
Υπάρχει η άποψη ότι το δημοτικό τραγούδι είναι δημιούργημα μιας άλλης εποχής και μιας άλλης κοινωνίας, που χάθηκε για πάντα, συμπαρασύροντας μαζί της το λαϊκό προφορικό πολιτισμό με όλες τις εκφράσεις του. Η άποψη αυτή έπρεπε να είχε αναθεωρηθεί από καιρό, αφού - σύμφωνα με τις νεότερες έρευνες - η δημοτική ποίηση παρουσιάζει, σ' όλη τη διάρκεια του εικοστού αιώνα και ως τις μέρες μας, μια τέτοια δυναμική, που έχει στην πράξη διαψεύσει τέτοιες εκτιμήσεις.
Είναι γεγονός ότι οι κοινωνικές συνθήκες και οι όροι του υλικού βίου άλλαξαν σημαντικά, ιδιαίτερα στα τελευταία πενήντα χρόνια, και οι αγροτοκτηνοτροφικοί πληθυσμοί, βασικοί φορείς του παραδοσιακού πολιτισμού, μειώθηκαν αισθητά, πρώτα με την αστυφιλία της δεκαετίας του '50 και του '60, που μετέβαλε τους χωρικούς σε μικροαστούς, ύστερα με την αστικοποίηση της υπαίθρου στη δεκαετία του '90, που βρίσκεται ακόμη σε πλήρη εξέλιξη. Παρ' όλα αυτά, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν σύμφωνα με τις προβλέψεις του αυστηρού αστικού ρασιοναλισμού. Ο πολιτισμός ενός λαού είναι, όπως και η γλώσσα του, αυτοδύναμο σύστημα. Συναρτάται βέβαια με τις κοινωνικές δομές, αλλά δεν εξαρτάται απόλυτα απ' αυτές· έχει αποδεδειγμένα μεγαλύτερη διάρκεια. Έτσι δεν είναι παράξενο που σε ορισμένες περιοχές της περιφέρειας με ιδιαίτερη κοινωνική και πολιτισμική ομοιογένεια[1], το δημοτικό τραγούδι εξακολουθεί ν' αποτελεί ζωντανό στοιχείο του λαϊκού πολιτισμού και να ανανεώνεται ως προς τα είδη εκείνα που διατηρούν αντιστοιχία προς τις σημερινές ανάγκες της τοπικής κοινωνίας που τα συντηρεί. Η λαϊκή ποιητική παραγωγή της μεταπολεμικής ιδίως περιόδου δεν έχει βέβαια καταγραφεί και μελετηθεί συστηματικά και σ' αυτό παίζει ένα ορισμένο ρόλο η προκατάληψη για την οποία μιλήσαμε. Ωστόσο, μια πλούσια και αξιόλογη παραγωγή έχει έρθει στο φως της δημοσιότητας από τα χρόνια του μεσοπολέμου και εξής, είτε από τακτικές δημοσιεύσεις σε τοπικές εφημερίδες και λαογραφικά έντυπα είτε -κυρίως- από συγκροτημένες συλλογικές ή και ατομικές ερευνητικές προσπάθειες, στα πλαίσια της δραστηριότητας αρμόδιων δημόσιων φορέων όπως τα πανεπιστήμια και το Κέντρο Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών[2].
Διάλεξη: 'με τα βότανα τση γης γιατρεύουνται τα πάθη'. Μια περιήγηση στον κόσμο των κρητικών βοτάνων
- Λεπτομέρειες
- Γράφτηκε από τον/την Διαχειριστής
Η Εταιρεία Κρητικών Σπουδών - Ίδρυμα Καψωμένου διοργανώνει την Τετάρτη 13 Οκτωβρίου 2010 και ώρα 7μ.μ. διάλεξη με ομιλητή τον Κώστα Οικονομάκη, γεωπόνο, με θέμα:
"...με τα βότανα τση γης γιατρεύουνται τα πάθη..."
Μια περιήγηση στον κόσμο των κρητικών βοτάνων
και θα συνοδεύεται με προβολή βίντεο και διαφανειών.
Αποσπερίδα Κρητικού Παραμυθιού 'κόκκινη κλωστή δεμένη'
- Λεπτομέρειες
- Γράφτηκε από τον/την Διαχειριστής
Η Εταιρεία Κρητικών Σπουδών - Ίδρυμα Καψωμένου, στα πλαίσια του στόχου της μελέτης, της ανάδειξης και ενίσχυσης της τοπικής πολιτισμικής δημιουργίας, διοργανώνει στις 10 Οκτωβρίου 2010, στις 7μ.μ. στην έδρα της, στον Πύργο Αλικιανού Χανίων, Αποσπερίδα Κρητικού Παραμυθιού με παραδοσιακούς, αυθεντικούς αφηγητές.
Μια σύντομη ιστορία του Αλικιανού
- Λεπτομέρειες
- Γράφτηκε από τον/την Ερατοσθένης Γ. Καψωμένος
Έδρα της Εταιρείας Κρητικών Σπουδών είναι τ’[ο] Αλικιανού ή ο Αλικιανός (ως θηλυκό, “η Αλικιανού” αναφέρεται από τον ιστορικό Σπυρίδωνα Ζαμπέλιο). Η ιστορική κωμόπολη του Αλικιανού ανήκει στην επαρχία Κυδωνίας του Νομού Χανίων και είναι η έδρα του Δήμου Μουσούρων. Βρίσκεται 12 χλμ. ΝΔ των Χανίων, σε κατάφυτο λεκανοπέδιο, που διασχίζει ο ποταμός Καιρίτης, ο αρχαίος Ιάρδανος.
Το τοπωνύμιο ετυμολογείται από το ησιόδειο επίθετο “αλικίνος”, που σημαίνει δυνατός, οχυρός, και συσχετίζεται με τη στρατηγική σημασία της θέσης, που ελέγχει την πρόσβαση προς την ορεινή Κυδωνία. Μια άλλη ετυμολογία, εξίσου εύλογη, είναι από το νεότερο ουσιαστικό “χαλικιάς” > Χαλικιανός > Αλικιανός, τόπος γεμάτος χαλίκια, που συσχετίζεται με το γεγονός ότι παλαιότερα σημαντικό τμήμα του κάμπου ήταν άγονος χαλικιάς, από τα χαλίκια που κατέβαζε ο ποταμός Καιρίτης τους χειμερινούς μήνες (σημειώνομε εδώ ότι ανάλογο τοπωνύμιο, σε συνδυασμό με την ύπαρξη “χαλικιά”, οφειλόμενη σε παρακείμενο χείμαρρο, συναντούμε στα ελληνόφωνα χωριά της ορεινής Καλαβρίας, στην Κάτω Ιταλία (το χωριό “Χαλικιανό”).
Πρόγραμμα εκδηλώσεων Οκτωβρίου 2010 - Σεπτεμβρίου 2011
- Λεπτομέρειες
- Γράφτηκε από τον/την Ερατοσθένης Γ. Καψωμένος
Η Εταιρεία Κρητικών Σπουδών – Ίδρυμα Καψωμένου δημοσιοποιεί σήμερα το Πρόγραμμα των Εκδηλώσεων για την περίοδο Οκτωβρίου 2010 – Σεπτεμβρίου 2011, που αποφάσισε την Τρίτη, 5 Οκτωβρίου 2010, η Συνέλευση των μελών, με εισήγηση των ειδικών Επιτροπών δράσης.
Οι εκδηλώσεις που προγραμματίζονται για το μήνα Οκτώβριο είναι οι ακόλουθες:
- Την Κυριακή, 10 Οκτωβρίου 2010, η Θεατρική Επιτροπή οργανώνει Αποσπερίδα Κρητικού Παραμυθιού με παραδοσιακούς αφηγητές, στο χώρο του Ιδρύματος (πρώην Εκπαιδευτήρια Κυδωνίας), στον Πύργο Αλικιανού.
Η εκδήλωση αρχίζει στις 7 το απόγευμα και είναι ανοιχτή για τα παιδιά και το κοινό.
- Την Τετάρτη, 13 Οκτωβρίου 2010, η Επιτροπή περιβάλλοντος, σε συνεργασία με την Επιτροπή πολιτιστικής δράσης, οργανώνει διάλεξη με τον κ. Κώστα Οικονομάκη, γεωπόνο και ειδικό ερευνητή της κρητικής χλωρίδας, που θα μιλήσει με θέμα:
“...με τα βότανα τση γης γιατρεύουνται τα πάθη”.
Μια περιήγηση στον κόσμο των κρητικών βοτάνων.
Η ομιλία θα πραγματοποιηθεί στην Αίθουσα συνεδρίων της Εταιρείας, στον Πύργο Αλικιανού, ώρα 7 το απόγευμα, και θα συνοδεύεται με προβολή διαφανειών και video.
Η είσοδος είναι ελεύθερη.
Αστικός και αγροτικός χώρος στο έργο του Κονδυλάκη: Η διαλεκτική των αντιθέτων
- Λεπτομέρειες
- Γράφτηκε από τον/την Ιφιγένεια Τριάντου-Καψωμένου
Από την άποψη της θεματικής του καθώς κι από την άποψη της τυπολογίας των ηρώων, το αφηγηματικό έργο του Κονδυλάκη θα μπορούσε να ταξινομηθεί σε δυο ευρείες κατηγορίες:
Α. Αφηγήματα του αγροτικού χώρου
Β. Αφηγήματα του αστικού χώρου.
Η πρώτη κατηγορία έχει ως αντικείμενο αναφοράς την κρητική ύπαιθρο, την παραδοσιακή αγροτοκτηνοτροφική κοινωνία, τα ήθη και τον πολιτισμό της.
Η δεύτερη κατηγορία έχει ως αντικείμενο αναφοράς το αστικό περιβάλλον, τον άνθρωπο της πόλης και τα προβλήματά του.
Στην πρώτη, κατατάσσονται τα αφηγήματα: «Ο Πατούχας», «Η καμπάνα», «Ο Γενή-Μανώλης», «Ο Βρυκόλακας», «Πώς ερώμιεψε το χωριό», «Σκούρα», «Ο γέρος», «Ο κερκέζος», «Ο καλικάντζαρος», «Η πρώτη αγάπη» κ. ά.
Στη δεύτερη ανήκουν: «Ο μαύρος γάτος», «Ένας πειρασμός», «Ο σιωπηλός», «Μανία καταδιώξεως», «Ο θείος», «Ο πάροικος μου», «Κάτω ο τύραννος», «Οι Άθλιοι των Αθηνών». Υπάρχουν, βέβαια, και διηγήματα μικτά, στα οποία συνυπάρχουν αστοί και χωρικοί, με αντίστοιχα ήθη και συμπεριφορές. Χαρακτηριστικά παραδείγματα: «Όταν ήμουν δάσκαλος», «Ο επικήδειος», «Η Κάκια μας».
Πίσω απ' αυτή τη γενική θεματική διαφοροποίηση είναι ευδιάκριτα ορισμένα ειδικότερα διακριτικά στοιχεία που αφορούν τον τύπο και την ψυχολογία των ηρώων, την εξέλιξη του μύθου καθώς και τις πολιτισμικά σημαίνουσες σχέσεις ανάμεσα στο άτομο και την κοινωνία, στη φύση και τον πολιτισμό. Προβάλλεται έτσι σαν άμεση συνέπεια το συμπέρασμα πως ο περιβάλλων χώρος είναι ο αποφασιστικός παράγοντας που επικαθορίζει ορισμένα χαρακτηριστικά είτε στο επίπεδο της μορφής του αφηγήματος είτε στη θεματική του.